Traân troïng giôùi thieäu

HAÙM SÔN THIEÀN SÖ TÖÏ TRUYEÄN

Toâi sinh ôû Toaøn Tieâu thuoäc quaän Nam Kinh. Meï toâi, moät Phaät töû moä ñaïo, suoát ñôøi thôø Ñöùc Ñaïi Só Quan Theá AÂm. Moät hoâm baø naèm moäng thaáy Ñöùc Ñaïi Só daét ñeán moät ñöùa treû, baø vui möøng oâm laáy. Sau ñoù baø mang thai, vaø toâi ra ñôøi ngaøy 12 thaùng 10 naêm 1545. (1)

Vaøo 1546, khi toâi ñöôïc 12 thaùng, moät côn beänh hieåm ngheøo saép ñöa toâi ñeán choã cheát. Meï toâi caàu nguyeän leân Ñöùc Ñaïi Bi vaø nguyeän raèng neáu toâi hoài phuïc baø seõ cho toâi vaøo chuøa laøm sö. Khi toâi hoài phuïc, y nhö lôøi nguyeän, meï toâi ghi teân toâi vaøo chuøa Tröôøng Thoï.

Khi leân ba, toâi thích ngoài moät mình hôn laø lo ñi chôi vôùi treû con khaùc. OÂng toâi thöôøng than: “Thaèng beù naøy y nhö moät caây saøo goã!”

Khi toâi leân baûy, meï toâi cho toâi ñi hoïc. Luùc aáy toâi coù moät ngöôøi caäu thöông toâi laém. Moät hoâm tröôùc khi ñi hoïc veà, caäu cheát. Khi toâi thaáy caäu naèm baát ñoäng treân giöôøng, coá daáu toâi veà caùi cheát cuûa caäu, meï toâi noùi:

- Caäu nguû, con muoán ñaùnh thöùc caäu daäy cuõng ñöôïc.

Nghe vaäy, toâi goïi caäu maáy laàn nhöng caäu chaúng ñaùp. Thaáy vaäy môï toâi quaù ñau khoå, gaøo leân:

- Hôûi trôøi ôi! Mình ñaõ ñi ñaâu roài? – Baøng hoaøng quaù, toâi hoûi meï:

- Caäu naèm ngay ñoù maø sao môï laïi baûo laø caäu ñaõ ñi? – Luùc aáy meï toâi noùi:

- Caäu con cheát roài.

- Cheát roài veà ñaâu?

Toâi hoûi baø vaø töø ñoù caâu hoûi aáy ñaõ aên saâu vaøo taâm trí toâi.

Ít laâu sau, môï toâi sinh moät ñöùa con. Khi meï toâi daãn toâi ñeán thaêm ñöùa beù môùi sinh laàn ñaàu tieân, toâi hoûi:

- Ñöùa beù naøy vaøo buïng môï baèng caùch naøo?

Meï toâi voã vai toâi noùi:

- Vôù vaån! Theá maøy vaøo buïng meï baèng caùch naøo?

Töø hoâm ñoù trôû ñi, moái nghi lôùn veà sinh töû aùm aûnh tö töôûng toâi. Noù dính chaëc trong taâm trí vaø ñeø naëng nhö chì trong tim toâi.

Khi leân taùm, toâi ñöôïc gôûi troï taïi nhaø moät ngöôøi hoï haøng ôû beân kia soâng ñeå gaàn tröôøng hoïc hôn. Meï toâi caám khoâng cho veà nhaø nhieàu hôn laø moãi thaùng moät laàn. Tuy nhieân, moät hoâm, sau ngaøy nghæ haøng thaùng, toâi khoâng chòu trôû laïi tröôøng. Khi toâi baûo meï toâi laø toâi khoâng theå rôøi baø ñöôïc, baø noåi xung thieân. Baø ñaùnh toâi vaø ñuoåi toâi ra bôø soâng. Nhöng tôùi ñoù toâi vaãn khoâng chòu rôøi baø ñeå leân ñoø. Ñang côn giaän, meï toâi tuùm laáy toùc toâi, neùm xuoáng soâng, roài quay veà nhaø maø khoâng moät laàn ngoaùi laïi. Baø toâi, coù maët gaàn ñoù keâu cöùu nhôø theá toâi thoaùt cheát. Cuoái cuøng khi toâi veà nhaø, meï toâi heùt:

- Ñeå caùi ñoà voâ tích söï ñoù soáng laøm gì? Thaø noù cheát chìm coøn hôn.

Sau ñoù baø ñaùnh ñoøn toâi vaø ñònh ñuoåi toâi ñi. Luùc aáy toâi cho raèng meï toâi quaù nghieâm khaéc vaø taøn nhaãn, neân toâi quyeát töø raøy khoâng veà nhaø nöõa.

Sau ñoù toâi ñöôïc bieát raèng meï toâi nhieàu laàn ñöùng khoùc moät mình treân bôø soâng. Khi baø toâi bieát vieäc ñoù, baø quôû traùch meï toâi. Leä tuoân traøo leân maù, meï toâi ñaùp:

- Con phaûi laøm cho noù vöôït qua caùi tính quaù ña caûm ñeå noù coù theå hoïc haønh nghieâm nghò.

Khi toâi leân chín, toâi vaøo chuøa hoïc, Moät hoâm toâi chôït nghe moät oâng taêng tuïng Phoå Moân Phaåm. Nhôø theá toâi bieát raèng Ñöùc Quaùn Theá AÂm coù theå cöùu chuùng ta khoûi taát caû nhöõng ñau khoå cuûa theá gian naøy. Nhaän thöùc ñöôïc nhö vaäy, toâi raát phaán khôûi vaø möôïn kinh ñeå toâi coù theå ñoïc vaø nghieân cöùu rieâng.

Vaøo moät dòp sau naøy, khi toâi ñi theo meï toâi, trong khi baø thaép höông vaø ñaûnh leã Ñöùc Quaùn AÂm, toâi noùi:

-Meï coù bieát kinh cuûa Boà Taùt Quaùn AÂm khoâng? – Meï toâi noùi: - Khoâng.

Nghe vaäy toâi laäp töùc tuïng kinh cho baø nghe. Baø thích thuù laém vaø hoûi toâi:

- Con hoïc ôû ñaâu vaäy? – vì caùch vaø gioïng toâi tuïng kinh gioáng y nhö moät oâng taêng giaø vaäy.

Vaøo naêm 1555, toâi leân möôøi. Meï toâi eùp toâi hoïc döõ quaù khieán toâi buoàn laém. Toâi hoûi baø:
- Taïi sao con phaûi hoïc? – Baø ñaùp:

- Ñeå ñaït ñöôïc moät ñòa vò cao trong chaùnh phuû”. (2) - Toâi hoûi:

- Theá sau naøy con coù theå ñaït ñöôïc ñòa vò nhö theá naøo? – Baø ñaùp:

- Con coù theå baét ñaàu baèng moät ñòa vò thaáp vaø roài bieát ñaâu coù theå leân tôùi Teå Töôùng. – Toâi noùi:

- Duø cho con coù trôû thaønh Teå Töôùng ñi, roài sao nöõa?

- Ngöôøi ta chæ coù theå leân tôùi ñoù.

- Laøm moät coâng chöùc cao caáp thì coù ích gì? Laøm vieäc cöïc khoå caû ñôøi ñeå chaúng ñöôïc gì thì thaät laø voâ ích. Con muoán ñaït ñöôïc moät caùi gì coù giaù trò vónh cöûu.

Meï toâi la:

- OÂi, moät ñöùa con voâ tích söï nhö maøy roài chæ coøn laøm moät oâng taêng du phöông maø thoâi. – Toâi hoûi:

- Laøm moät oâng taêng coù ích gì? – Baø noùi:

- Moät oâng taêng laø ñeä töû cuûa Phaät vaø muoán ñi ñaâu treân theá gian cuõng ñöôïc. OÂng ta laø moät ngöôøi töï do thaät söï. ÔÛ ñaâu thieân haï cuõng cuùng döôøng vaø phuïc dòch oâng ta.

- Con thaáy coù veû hay laém. Con muoán laøm moät oâng taêng. – Meï toâi ñaùp:

- Ta e con khoâng coù taøi caùn ñeå laøm vaäy.

Khi thaáy toâi coù veû ngaïc nhieân, meï toâi noùi tieáp:

- Treân theá gian naøy coù raát nhieàu Traïng Nguyeân (3), nhöng Phaät vaø Toå thì hi höõu laém.
Toâi quaû quyeát:

- Con coù khaû naêng ñoù, con e meï khoâng chòu cho con ñi. – Meï toâi ñaùp:

- Neáu con coù khaû naêng, ta seõ cho con theo con ñöôøng con.

Toâi oâm aáp trong loøng lôøi höùa ñoù cuûa baø. Moät hoâm, vaøo naêm 1556, khi toâi 11 tuoåi, coù vaøi ngöôøi ñoäi noùn laù, vôùi ñoøn gaùnh treân vai, ñeán gaàn nhaø toâi. Laäp töùc toâi hoûi meï:

- Maáy ngöôøi laï aáy laø ai vaäy? – Baø ñaùp:

- Hoï laø nhöõng taêng só du phöông.

Toâi thích laém vaø quan saùt hoï caën keõ. Khi hoï gaàn ñeán nhaø chuùng toâi, hoï ñaët ñoøn gaùnh xuoáng vaø nghæ ôû goác caây keá caän. Hoï hoûi chuùng toâi xem coù theå kieám ñöôïc ôû ñaâu chuùt ñoà aên. Meï toâi baûo hoï ñôïi vaø laäp töùc naáu côm cho hoï, phuïc dòch hoï moät caùch heát söùc toân kính. Sau khi aên, maáy oâng taêng ñöùng daäy, gaùnh gaäy cuûa hoï, nhöng chæ dô moät tay leân caùm ôn. Tuy nhieân, meï toâi gaït ñi, noùi:- Xin ñöøng caùm ôn toâi.

Maáy oâng taêng leân ñöôøng khoâng noùi laáy moät lôøi. Luùc aáy toâi noùi vôùi meï toâi:

- Maáy oâng sö naøy coù veû voâ leã! Hoï chaúng buoàn noùi caùm ôn maø chæ ñi tænh bô! – Meï toâi giaûi thích:

- Neáu hoï caûm ôn ta, ta seõ ñöôïc ít phöôùc ñi vôùi caùi vieäc thieän naøy.

Luùc aáy toâi töï nhuû thaàm laø haønh vi cuûa hoï chöùng toû öu theá cuûa tu só. Cuoäc gaëp gôû naøy khuyeán khích caùi quyeát ñònh laøm taêng cuûa toâi hôn bao giôø heát. Trôû ngaïi duy nhaát laø luùc aáy toâi chöa coù cô hoäi.

Vaøo naêm 1557, toâi möôøi hai tuoåi. Thöôøng toâi khoâng thích hoøa laãn vôùi ngöôøi theá tuïc hoaëc can döï vaøo vieäc cuûa hoï. Moãi khi cha toâi lo öôùc hoân cho toâi, toâi laäp töùc ngaên oâng. Moät hoâm toâi nghe moät oâng taêng töø Kinh Ñoâ noùi raèng ôû Baûo AÂn Töï coù moät vò cao taêng teân Taây Laâm. Laäp töùc toâi muoán ñeán vôùi Ngaøi. Toâi xin pheùp cha ñi nhöng oâng töø choái. Toâi lieàn xin meï can thieäp cho. Baø lyù luaän, toát hôn neân ñeå cho con theo yù nguyeän vaø giuùp noù thöïc hieän. Thaùng 10 naêm aáy, toâi ñöôïc gôûi ñeán chuøa. Ngay khi Ñaïi sö thaáy toâi, Ngaøi haøi loøng noùi:

- Thaèng beù naøy khoâng phaûi thöôøng. Neáu maø noù chæ trôû thaønh moät oâng taêng bình thöôøng thì thaät laø phí.

Luùc aáy, thaày Voâ Cöïc ñang giaûng kinh trong töï vieän. Ñaïi sö ñem toâi ñeán. Khi thaày Trieäu Vaên Tuùc thaáy toâi, Ngaøi thích laém noùi:

- Thaèng nhoû sau naøy trôû neân baäc Thieân Nhaân Sö vaäy. (4) Ñoaïn voã vai toâi noùi:

- Con muoán laøm quan lôùn hay laøm Phaät? – Toâi ñaùp:

- Dó nhieân laøm Phaät.

Ñoaïn Ngaøi quay veà nhöõng ngöôøi khaùc noùi:

- Khoâng ñöôïc xem thöôøng ñöùa beù naøy, Phaûi daïy doã noù caån thaän.

Maëc daàu toâi khoâng hieåu laáy moät chöõ trong khi nghe thuyeát phaùp, loøng toâi trôû neân tha thieát vaø nhieät thaønh nhö theå toâi hieåu moät caùi gì nhöng khoâng baøy toû baèng lôøi noùi ñöôïc.
Vaøo naêm 1564, khi toâi vöøa 19 tuoåi, nhieàu baïn toâi ñöôïc vinh döï ñaäu kyø thi höông (5). Caùc baïn toâi cuõng thuùc toâi ñi thi. Khi thaày Vaân Cö nghe vieäc ñoù, Ngaøi lo toâi xieâu loøng maø daán thaân vaøo theá söï; do ñoù Ngaøi khuyeán khích toâi tu ñaïo vaø noã löïc tham thieàn. Ngaøi thuaät cho toâi nghe nhieàu tieåu söû cuûa caùc cao taêng thôøi xöa, vaø cho toâi xem taäp saùch Cao Taêng Truyeän. Tröôùc ñoù toâi ñaõ ñoïc xong Trung Phong Truyeän, toâi caûm ñoäng vaø phaán khôûi ñeán noãi toâi thôû daøi töï nhuû: “OÀ, ñoù chính laø ñieàu mình thích laøm!” Sau ñoù toâi quyeát ñònh daâng hieán caû ñôøi cho ñaïo Phaät. Roài toâi xin Ñaïi Sö thí phaùt.

Gaït boû theá söï vaø vieäc hoïc, toâi hieán thaân cho vieäc nghieân cöùu thieàn, nhöng chaúng ñi ñöôïc ñeán ñaâu. Roài toâi chuyeân taâm nieäm danh hieäu Ñöùc Phaät A Di ÑAØ ngaøy ñeâm khoâng giaùn ñoaïn. Khoâng bao laâu, Ñöùc Phaät Di Ñaø hieän thaân tröôùc toâi trong moät giaác moäng, ngoài treân trôøi cao veà höôùng maët trôøi laën. Thaáy göông maët vaø ñoâi maét röïc aùnh töø bi cuûa Ngaøi trong saùng linh ñoäng, toâi phuû phuïc döôùi chaân Ngaøi, loøng caûm thaáy vöøa yeâu thöông, vöøa ñau khoå, vöøa haïnh phuùc. Toâi töï nhuû: “Theá coøn caùc Boà Taùt Quaùn Theá AÂm vaø Ñaïi Theá Chí ôû ñaâu? Toâi muoán thaáy caùc Ngaøi.” Laäp töùc Quaùn Theá AÂm vaø Ñaïi Theá Chí ñeå loä baùn thaân phía treân cuûa hai Ngaøi. Nhôø theá toâi thaáy roõ Tam Toân vaø thaâm tín raèng noã löïc bieän ñaïo cuûa mình seõ thaønh coâng.

Muøa ñoâng naêm aáy, töï vieän chuùng toâi môøi thaày Voâ Cöïc tôùi giaûng trieát lyù Hoa Nghieâm. Khi giaûng ñeán Thaäp Huyeàn Moân (6) – Haûi AÁn saâm la thöôøng truï xöù – toâi hoát nhieân ngoä ñöôïc caùi yeáu chæ cuûa phaùp giôùi vieân dung voâ taän. Quaù haâm moä Ngaøi Thanh Löông – ngöôøi saùng laäp Hoa Nghieâm Toâng – neân toâi nhaän moät danh hieäu Ngaøi vaø laáy teân laø Tröøng AÁn. Roài toâi trình baøy choã hieåu leân thaày Voâ Cöïc. Ngaøi baûo toâi:

- AØ! Theá laø con muoán theo con ñöôøng Hoa Nghieâm! Hay! Nhöng con coù bieát taïi sao Ngaøi laáy hieäu laø Thanh Löông (Trong vaø Maùt) khoâng? Bôûi vì Ngaøi thöôøng ôû treân nuùi Thanh Löông, muøa heø thì maùt, muøa ñoâng thì baêng giaù”.

Töø luùc aáy duø khi ñi hay ñöùng, toâi ñeàu thaáy tröôùc maët moät theá giôùi kyø dieäu cuûa baêng tuyeát. Toâi quyeát seõ ñeán truï ôû ngoïn nuùi aáy; khoâng gì ôû treân theá gian coù theå meâ hoaëc toâi ñöôïc nöõa. Caùi khao khaùt lìa boû theá giôùi naøy khoâng ngôùt böøng daäy trong toâi.

Vaøo ngaøy 16 thaùng gieâng 1565, khi toâi hai möôi tuoåi, Ñaïi Sö qua ñôøi. Vaøi hoâm tröôùc khi Ngaøi thò tòch, Ngaøi cho goïi taát caû taêng chuùng vaø daïy:

- Ta ñaõ taùm möôi ba tuoåi. Chaúng bao laâu ta seõ lìa boû coõi naøy. Ta coù khoaûng 80 ñeä töû, nhöng keû seõ noái tieáp Ñaïo Phaùp cuûa ta chính laø Haùm Sôn. Sau khi ta ñi, caùc con phaûi nghe leänh chuù aáy, ñöøng sô hoát meänh leänh cuûa chuù aáy chæ vì vaán ñeà tuoåi taùc.”

Vaøo ngaøy muøng baûy Teát, Ñaïi Sö toâi ñaép y, goïi töøng chuùng vaøo phoøng töø bieät. Chuùng toâi ñeàu heát söùc ngaïc nhieân veà haønh ñoäng naøy. Ba hoâm sau Ngaøi giaûi quyeát moïi vieäc vaø laäp di chuùc. Luùc aáy Ngaøi chæ coù veû oám nheï. Chuùng toâi ñem thuoác cho Ngaøi, nhöng Ngaøi khoâng nhaän, noùi:

- Ta saép ñi roài uoáng thuoác ñeå laøm gì chöù?

Ñoaïn Ngaøi cho hoïp taát caû chuùng trong töï vieän vaø baûo hoï tuïng danh hieäu Ñöùc Phaät Di Ñaø cho Ngaøi. Chuùng toâi tuïng nhö theá naêm ngaøy naêm ñeâm. Traøng haït trong tay, Ngaøi ngoài kieát giaø, bình tónh nieäm danh hieäu Ñöùc Phaät Di Ñaø maø thoaùt. Khoâng laâu sau khi Ngaøi thò tòch, caên phoøng maø Ngaøi ñaõ ôû suoát ba möôi naêm bò löûa chaùy ruïi, nhö theå baùo moät ñieàm trieäu cho caùc moân ñoà cuûa Ngaøi.

Vaøo thaùng möôøi naêm ñoù, thaày Vaân Coác môû moät “Thieàn Hoäi”. Ngaøi chieâu taäp naêm möôi ba tröôûng laõo danh tieáng khaép nöôùc ñeå hieån thò vaø truyeàn baù giaùo lyù thieàn ñònh qua phaùp moân tu taäp thöïc tieãn. Nhôø söï tieán cöû cuûa thaày Vaân Coác, toâi ñöôïc nhaäp hoäi. Thoaït ñaàu toâi khoâng bieát phaûi duïng coâng theá naøo vaø raát khoå sôû vì söï voâ minh cuûa mình. Sau khi ñoát höông daâng thaày, toâi xin Ngaøi chæ daïy. Tröôùc tieân Ngaøi daïy toâi tham coâng aùn “Ai laø keû nieäm danh hieäu Phaät Di Ñaø?”. Toâi thieàn ñònh suoát ba thaùng keá tieáp tham coâng aùn naøy maø khoâng heà khôûi voïng nieäm; nhö theå laø toâi chìm trong giaác moäng. Suoát thôøi kyø naøy toâi chaúng chuù yù tôùi baát cöù ai trong hoäi hoaëc baát cöù gì xaûy ra quanh toâi. Nhöng trong vaøi ngaøy ñaàu duïng coâng toâi quaù baát an vaø noùng ruoät. Vì quaù phaùt phaån tham cöùu nhö theá, moät muïn nhoït moïc treân löng toâi söng to vaø nhöùc nhoái voâ cuøng. Thaày toâi ñoäng loøng thöông haïi toâi laém. Toâi beøn khoaùc moät khaên choaøng quanh vai vaø thaønh taâm caàu nguyeän Hoä Phaùp, khaán nguyeän nhö sau:

“Tai aùch naøy haún laø moät nghieäp chöôùng tieàn kieáp maø kieáp naøy toâi phaûi traû. Nhöng ñeå toâi coù theå hoaøn thaønh ñöôïc thôøi tham thieàn naøy, xin Ngaøi ñình hoaûn toäi nghieäp naøy ñeán moät thôøi sau. Tröôùc Ngaøi laø nhaân chöùng, toâi höùa xin traû nghieäp sau kyø thieàn naøy, vaø xin nguyeän tuïng thaäp boä Hoa Nghieâm ñeå toû loøng bieát ôn.”

Toâi nguyeän nhö vaäy. Caûm thaáy quaù meät moûi, chieàu aáy toâi ñi nguû, cho ñeán luùc heát giôø thieàn maø vaãn khoâng thöùc daäy. 

Hoâm sau thaày hoûi: - Beänh con ra sao? 

Toâi ñaùp:- Con chaúng thaáy khoù chòu gì nöõa.

Ngaøi beøn nhìn löng toâi vaø thaáy raèng muïn ñaõ khoûi. Taát caû taêng chuùng ñeàu xuùc caûm vì khaâm phuïc vaø kinh ngaïc. Vì theá toâi môùi hoaøn thaønh ñöôïc thieàn kyø naøy.

Khi thieàn hoäi chaám döùt, luùc naøo toâi cuõng caûm thaáy vaãn coøn nghieãm nhieân toïa thieàn, ngay caû khi ñi laïi trong choán chôï trieàn.

Vaøo naêm 1566, toâi hai möôi moát tuoåi. Muøa ñoäng naêm aáy, toâi nghe thaày Voâ Cöïc giaûng kinh Phaùp Hoa, toâi ñaõ quyeát ñònh ñi aån tu thieàn trong moät thôøi kyø vaø tìm kieám moät thieàn höõu thích hôïp, nhöng khoâng tìm ra ñöôïc. Tuy nhieân, moät hoâm toâi gaëp moät du taêng teân Dieäu Phong, coù veû laø moät ngöôøi laï luøng vaø thaønh thaät. Nhöng vaøi hoâm sau oâng laúng laëng rôøi töï vieän ñi; coù leõ oâng sôï thaân thieän vôùi toâi quaù coù theå caûn trôû söï töï do cuûa oâng.
Vaøo 1571, toâi hai möôi saùu tuoåi. Naêm ñoù tuyeát rôi döõ, vaø khi ñeán Giang Chaâu toâi oám raát naëng. Sau khi oám moät thôøi gian, toâi phaûi ñi khaát thöïc ngoaøi phoá, nhöng chaúng ai cho toâi gì caû. Toâi thaéc maéc töï hoûi:

- Taïi sao khoâng ai chòu cho toâi thöïc phaåm?

Boãng nhieân, toâi nhaän ra raèng toâi coøn moät ít tieàn baïc trong tuùi. Toâi beøn qui tuï taát caû tu só vaø ñaïo só khoâng kieám ñöôïc thöùc aên vì tuyeát, vaø mua thöùc aên cho hoï trong moät trong moät quaùn aên, tieâu heát caû soá tieàn toâi coù. Saùng hoâm sau khi toâi ra phoá laàn nöõa, toâi xin ñöôïc ñoà aên chaúng chuùt khoù khaên. Toâi quaù hoan hæ ñeán noãi töï thaùn:

- Baây giôø söùc maïnh toâi ñuû ñeå choáng laïi söùc ngaøn caân!”

Vaøo naêm 1574 toâi hai möôi chín tuoåi. Toâi laïi gaëp Dieäu Phong ôû kinh sö laàn nöõa. Thaùng chín naêm aáy, chuùng toâi ñi Haø Ñoâng (?). Vò Tröôûng quan Traàn Coâng trôû thaønh thí chuû chaân thaønh cuûa chuùng toâi. OÂng cuùng moät soá tieàn ñeå laøm khuoân aán loaùt saùch Trieäu Luaän (*). Toâi ñieàu khieån vaø kieåm soaùt vieäc aán loaùt cho oâng.

Toâi ñaõ töøng gaëp khoù khaên khoâng hieåu noåi luaän “Vaät Baát Thieân” cuûa Trieäu Luaän, nhaát laø phaàn veà Toaøn Lam vaø Yeån Nhaïc maø toâi ñaõ thaéc maéc bao naêm nay. Nhöng laàn naày, khi xem ñeán choã vò Phaïm Chí giaø trôû veà nhaø sau khi laøm taêng caû ñôøi vaø nghe haøng xoùm la:

- OÀ, xem kìa caùi ngöôøi ngaøy xöa vaãn coøn! – Vaø vò Phaïm Chí traû lôøi:

- Khoâng ñaâu, troâng toâi coù theå gioáng ngöôøi xöa nhöng thaät ra toâi khoâng phaûi laø haén.

Toâi hoaùt nhieân ngoä. Ñoaïn toâi töï nhuû:

- Thaät ra, vaïn phaùp naøo coù lai khöù! OÂi, chaân lyù naøy ñuùng bieát nhöôøng naøo!

Toâi laäp töùc rôøi choã ngoài ra laïy Phaät. Ñang khi ñaûnh leã toâi caûm thaáy, “chaúng coù ñoäng khôûi”. Toâi beøn veït maøn vaø ra cöûa ñöùng ôû buïc beân ngoaøi. Moät côn gioù boãng thoåi qua caây coái trong saân, cuoán laù bay leân trôøi. Tuy nhieân, trong khi nhìn laù bay, toâi chaúng caûm thaáy coù gì ñoäng caû. Toâi töï nhuû:

- Ñaây chính laø yù chæ cuûa Toaøn Lam vaø Yeån Nhaïc. AØ giôø ñaây ta hieåu roài!

Töø ñoù trôû ñi, vaán ñeà sinh töû – moái nghi “sinh tuøng haø lai, töû tuøng haø khöù” – hoaøn toaøn thaáu suoát. Toâi lieàn laøm moät baøi keä:

Sinh töû ngaøy ñeâm,
Nöôùc troâi hoa taï.
Hoâm nay môùi bieát,
Loã muõi höôùng haï.
Sinh töû truù daï,
Thuûy löu hoa taï.
Kim nhaät phöông trì,
Tæ khoång höôùng haï.

- OÂng ñaéc ñöôïc gì vaäy? – Toâi ñaùp:

- Ñeâm qua thaáy hai con traâu saét huùc nhau treân bôø soâng cho ñeán khi caû hai ñeàu nhaøo xuoáng soâng. Ñeán nay tuyeät chaúng coøn nghe gì veà chuùng.

Dieäu Phong noùi:- Möøng cho oâng ñaõ coù ñuû “voán” ñeå truï treân nuùi roài.

Khoâng laâu sau ñoù, Thieàn Sö Phaùp Quang maø laâu nay toâi raát haâm moä cuõng ñeán. Toâi raát hoan hæ coù dòp naøy ñeå gaëp vaø hoïc hoûi vôùi Ngaøi. Sau khi trao ñoåi vaøi lôøi toâi raát caûm kích vaø xin Ngaøi thuøy thò. Ngaøi baûo toâi phaûi tham thieàn baèng caùch ly taâm, thöùc, caûm thuï, vaø toâi cuõng phaûi lìa caû hai con ñöôøng hoïc caû thaùnh laãn phaøm. Toâi ñöôïc lôïi raát nhieàu nhôø lôøi daïy cuûa Ngaøi. Khi Ngaøi noùi, tieáng sang saûng nhö troáng trôøi. Luùc aáy toâi nhaän ra raèng lôøi noùi vaø caùch cö xöû cuûa baäc ñaõ thöïc söï ngoä Chaân Taâm hoaøn toaøn khaùc vôùi lôøi noùi vaø caùch cö xöû cuûa keû thöôøng nhaân.

Moät hoâm, sau khi ñoïc maáy baøi thô cuûa toâi, thaày Phaùp Quang thôû daøi:

- Ñaây laø thô hay. Bieát tìm ôû ñaâu ra nhöõng vaàn tuyeät dieäu nhu vaäy? Vaâng, nhöõng baøi thô naøy hay, nhöng vaãn coøn moät loã hoãng chöa ñöôïc khai môû. – Ngaøi cöôøi. Toâi hoûi:

- Thöa thaày, thaày coù khai môû loã hoãng aáy chöa? – Ngaøi ñaùp:

- Ba möôi naêm nay toâi baãy coïp vaø baét roàng, nhöng hoâm nay moät con thoû ra khoûi buïi coû laïi laøm toâi sôï muoán cheát. – Toâi noùi:

- Thaày ñaâu coù phaûi laø ngöôøi baãy ñöôïc coïp baét ñöôïc roàng!

Thaày giô phaát traàn ñònh ñaùnh toâi, toâi lieàn giöït laáy vaø naém laáy raâu daøi cuûa thaày, noùi:
- Thaày baûo laø moät con thoû, nhöng thaät ra ñoù laø moät con eách! – Thaày cöôøi vaø ñeå toâi ñi.
Moät hoâm thaày noùi vôùi toâi:

- OÂng khoâng caàn phaûi ñi ñeán moät nôi xa ñeå kieám moät Thieàn Sö. Hy voïng oâng seõ ôû laïi vôùi laõo giaø naøy ñeå chuùng ta coù theå cuøng muïc ngöu (7). Toâi noùi vôùi Thaày:

- Taøi trí, huøng bieän, kieán giaûi Phaät hoïc cuûa Thaày chaúng heà suùt keùm Ñaïi Hueä. Tuy nhieân, thaày coù nhieàu haønh ñoäng laï thöôøng laøm con khoâng hieåu noåi. Con ñeå yù thaáy tay Thaày luoân luoân ñong ñöa, vaø mieäng Thaày khoâng ngôùt laåm baåm nhö theå ñang ñoïc hoaëc tuïng caùi gì. Toùm laïi, haønh ñoäng cuûa Thaày coù phaàn gioáng moät ngöôøi ñieân. Taïi sao laïi nhö vaäy?

Thaày Phaùp Quang noùi:

- Ñoù laø thieàn beänh (8) cuûa toâi. Khi kinh nghieäm “ngoä” ñeán laàn thöù nhaát, töï ñoäng vaø laäp töùc thô vaø keä vuoät khoûi mieäng toâi, gioáng moät con soâng tuoân chaûy ngaøy ñeâm khoâng ngöøng. Toâi khoâng döøng ñöôïc, vaø töø ñoù toâi maéc phaûi thieàn beänh naøy. – Toâi hoûi:

- Ngöôøi ta coù theå laøm gì khi noù môùi phaùt? – Ngaøi ñaùp:

- Khi thieàn beänh naøy môùi thoaït phaùt, phaûi laäp töùc löu yù ñeán noù. Neáu khoâng nhaän ra noù, moät Thieàn Sö phaûi chöõa cho ñeä töû laäp töùc baèng caùch ñaùnh haén thaät ñau vaø ñaùnh cho beänh ñoù thoaùt ra. Ñoaïn thieàn Sö phaûi laøm ñeä töû aáy nguû. Khi daäy haén seõ khoûi beänh vaøo luùc ñoù.

CHUÙ THÍCH:

1- Naêm 1545. Nguyeân taùc laø: Naêm Gia Tænh thöù 25 Bính Ngoï, trieàu vua Theá Toâng ñôøi Nhaø Minh, töùc laø töông ñöông vôùi naêm 1545 sau T.C.. Ñeå cho ñoäc giaû deã daøng theo doõi, caùc nieân ñaïi Trung Hoa ñeàu ñöôïc ñoåi sang taây lòch.
2- Ngaøy xöa, ñaït ñöôïc moät ñòa vò cao trong chaùnh quyeàn laø tham voïng chính, neáu khoâng noùi laø duy nhöùt cuûa giôùi trí thöùc Trung Hoa. Hoïc chính laø vì muïc ñích naøy.
3- Traïng nguyeân. Döôùi thôøi quaân chuû, trieàu ñình Trung Hoa toå chöùc moät kyø thi toaøn quoác moãi ba hay boán naêm ñeå choïn nhöõng ngöôøi baùc hoïc nhaát nöôùc. Ngöôøi voâ ñòch cuûa cuoäc thi chung keát naøy, ta goïi laø Traïng Nguyeân, thöôøng ñöôïc nhöõng vò cao nhaát cuûa quoác gia. Ngöôøi aáy cuõng ñöôïc nhieàu dòp laøm quan, do ñoù trôû thaønh Traïng Nguyeân laø tham voïng chính cuûa giôùi trí thöùc buoåi ñoù.
4- Thieân Nhaân Sö laø moät toân hieäu ban taëng cho caùc baäc cao taêng, theo truyeàn thoáng Phaät giaùo, chæ coù nhöõng vò taêng ñuû khaû naêng laøm thaày cuûa taát caû caùc sanh linh coõi nhaân vaø coõi thieân môùi xöùng ñaùng danh hieäu naøy.
5- Caùc cuoäc thi sô khôûi ñöôïc chaùnh quyeàn quaän hay tænh tuyeån choïn caùc öùng vieân ñeå döï cuoäc thi chung keát toaøn quoác. Baát cöù ngöôøi naøo ñaäu caùc kyø thi cuûa quaän hay tænh cuõng ñöôïc chaùnh phuû thöøa nhaän, vaø cuõng ñöôïc dòp laøm quan.
6- Thaäp Huyeàn Moân laø möôøi nguyeân taéc caên baûn cuûa Hoa Nghieâm, nhôø ñoù maø trieát lyù Toång theå cuûa Hoa Nghieâm ñöôïc phoâ dieãn.
7- Caâu naøy khoâng roõ nghóa laém. Chaên traâu coù leõ nguï yù hoaøn thaønh caùc giai ñoaïn lieân tieáp cuûa vieäc tham thieàn nhö tranh Thaäp Ngöu Ñoà minh giaûi. Xem Thieàn Coát, Thieàn Nhuïc (Zen Flesh, Zen Bones) cuûa Reps, Thaäp Ngöu Ñoà cuûa Quaùch Am, chuyeån dòch bôûi Nyogen Senzaki vaø Paul Reps, caùc trang 165-187.
8- Thieàn beänh (hoaëc “caùi beänh phaùt sinh trong khi tu thieàn) aùm chæ caùi trôû ngaïi vaø tai hoïa maø ngöôøi ta coù theå gaëp phaûi trong khi tu thieàn.
9- Quan AÂm Vieân Thoâng: Quan AÂm laø dòch ngöõ Trung Hoa cuûa chöõ Avalokitesvara, nhöng khoâng coù yù nghóa hay ñònh nghóa phaân minh naøo cuûa chöõ vieân thoâng. Vì theá, khoù dòch chöõ naøy ñích xaùc. Vieân coù nghóa laø troøn, hoaøn toaøn, hoaëc vieân maõn; vaø Thoâng coù nghóa laø thaáu trieät, hoaëc thöùc tænh hoaøn toaøn.
10- Töông dung laø moät thöù töø ngöõ thöôøng ñöôïc duøng trong Trieát lyù Hoa Nghieâm ( Xem Coát Tuûy Ñaïo Phaät cuûa Suzuki)
11- Kim Cöông Toøa
12- Di Laëc (Maitreya) laø vò Phaät keá tieáp sau Ngaøi Thích Ca.
13- Theo truyeàn thuyeát Trung Hoa, döôùi haøm cuûa moät con roàng ñen coù moät vieân ngoïc quí nhaát. Do ñoù chöõ Li Long (roàng ñen) töôïng tröng cho vaät quí baùu nhaát treân theá gian naøy.