Thieát töôûng chuùng ta neân ñi saâu vaøo ñieåm naøy. Trong kinh Kim Cang, tröôùc khi chaám döùt thôøi phaùp, ñöùc Phaät löu yù:
“Nhöùt thieát höõu vi phaùp.
Nhö moäng, huyeãn, baøo aûnh.
Nhö loä, dieäc nhö ñieån,
Öng taùc nhö thò quaùn.”
Dòch :
“Taát caû nhöõng phaùp höõu vi,
Khaùc naøo moäng, huyeãn, khaùc gì ñieåm söông.
Nhö boùng nöôùc, nhö aûnh töôïng.
Thöôøng quaùn xeùt nhö theá.”
AÅn yù cuûa boán chöõ giaû sö giaû caûnh khoâng ra ngoaøi lôøi daïy treân. Vaán ñeà caàn löu yù laø haønh giaû phaûi luoân quaùn vaïn höõu nhö laø moäng, huyeãn, baøo aûnh, loä, dieäc chöù khoâng phaûi töï kyõ aùm thò raèng moïi vaät laø moäng, huyeãn, baøo aûnh...Tieáp nhaän thaùnh yù qua phöông tieän ngöõ ngoân, ñöøng ñeå cho vaên töï ñaùnh löøa; vì moäng, huyeãn...cuõng laø phöông tieän chöù khoâng phaûi thaät. Chæ taïm quaùn nhö theá thoâi - bôûi quaùn cuõng laø phöông tieän - ñeå phaù caùi chaáp trong Taâm raèng vaïn höõu laø thaät. Phaät thöôøng nhaéc nhôû raèng laäp laïi nguyeân vaên lôøi kinh laø phæ baùng Phaät, rôøi kinh maø noùi laø ma thuyeát.
Tinh thaàn tuøy thuaän vaø khoâng caâu chaáp vaøo kinh laø choã ñoäc ñaùo khoù tìm ñaâu khaùc ngoaøi Phaät giaùo. Muoán hoäi yù naøy, haõy nghe chaøng Kim duøng lôøi ñöôøng maät ñeå duï doå giai nhaân ñaõ quaù töøng traõi söï ñôøi:
“Chaøng raèng: ‘Kheùo noùi neân lôøi,
Maø trong leõ phaûi coù ngöôøi coù ta.
Xöa nay trong ñaïo ñaøn baø, (3115)
Chöõ trinh kia cuõng coù ba baûy ñöôøng.
Coù khi bieán, coù khi thöôøng,
Coù quyeàn, naøo phaûi moät ñöôøng chaáp kinh.’”
Doøng ñôøi laø caû moät chuoãi bieán dòch khoâng ngöøng. Veà maët coäng nghieäp, moïi hieän töôïng thay ñoåi ñeàu nhö nhau nhöng veà bieät nghieäp thì khoâng tröôøng hôïp naøo gioáng tröôøng hôïp naøo. Vì vaäy ngöôøi tu haønh phaûi haønh söû tuøy theo hoaøn caûnh chöù khoâng neân coá chaáp vaøo lôøi daïy cuûa oâng thaày hoaëc leä thuoäc vaøo kinh. Ñoù laø yù nghóa cuûa hai caâu:
“Coù khi bieán coù khi thöôøng,
Coù quyeàn, naøo phaûi moät ñöôøng chaáp kinh.” (3118)
Möôïn tình tieát cuûa coát truyeän ñeå loàng trong ñoù giaùo lyù nhieäm maàu, ñem aån yù cuûa mình gôûi vaøo mieäng löôõi cuûa caùc nhaân vaät, ñoù chæ coù theå laø saûn phaåm cuûa nhöõng baäc trí hueä sieâu phaøm.
Cuoái cuøng, Taâm, YÙ vaø Phaùp taùi hoøa nhaäp, hoaøn nguyeân traïng thaùi Nhaát Nhö, xoùa ñi ranh giôùi phaân bieät giöõa Taâm, YÙ vaø Phaùp. Noùi khaùc, Kim Troïng laø Taâm, laø YÙ; Thuùy Kieàu cuõng laø Phaùp, laø Taâm:
“Nhaø vöøa môû tieäc ñoaøn vieân,
Hoa soi ngoïn ñuoác, hoàng chen böùc laø.
Cuøng nhau giao baùi moät nhaø,
Leã ñaø ñuû leã, ñoâi ñaø xöùng ñoâi!
Ñoäng phoøng dìu daët cheùn moài, (3135)
Baâng khuaâng duyeân môùi, ngaäm nguøi tình xöa.
Nhöõng töø sen ngoù ñaøo tô,
Möôøi laêm naêm môùi baây giôø laø ñaây.
Ñoaïn thô treân phaùc hoïa hình aûnh buoåi truøng phuøng cuûa hai nhaân vaät chaùnh cuûa thi truyeän Ñoaïn Tröôøng Taân Thanh. Ñaõ veõ neân moät cuoäc tình laõng maïn, ñau khoå vì chia ly, ñeán ñaây taùc giaû giuùp cho caû hai taùi hôïp trong khung caûnh cuûa cuoäc giao boâi ñeå cho coát truyeän ñaày ñuû höông vò cay ñaéng ngoït buøi. Cho pheùp hai ngöôøi ñöôïc ñoäng phoøng dìu daët cheùn moài, cho caû hai thaønh choàng vôï nhöng nhaø thô cuõng khoâng queân loàng trong ñoù söï haønh trì Phaät Phaùp laâu daøi cuûa nguôøi Phaät töû: möôøi laêm naêm môùi baây giôø laø ñaây.
Con ñöôøng tu söûa laø caû moät haønh trình mieät maøi caàn khoå qua caâu thô troâng raát hôøi hôït taàm thöôøng: “nhöõng töø sen ngoù ñaøo tô.” Thuùy Kieàu chòu ñôøi löu laïc gian truaân laø giai ñoaïn ngöôøi Phaät töû tu taäp töø luùc sô cô sen ngoù ñaøo tô. Ngaøy hoäi ngoä laø ngaøy hoa phaùp nôû roä chöù khoâng phaûi laø moät buoåi taùi ngoä thöôøng tình. Nhaân buoåi taøi töû gaëp laïi giai nhaân, Toá Nhö thieàn sö gôûi gaám nhöõng choã uyeân aùo cuûa Phaät giaùo:
“Tình nhaân laïi gaëp tình nhaân,
Hoa xöa ong cuõ, maáy phaân chung tình.
Naøng raèng: ‘phaän thieáp ñaõ ñaønh, (3145)
Coù laøm chi nöõa caùi mình boû ñi.’”
Boán caâu treân laø caû moät kho taøng giaùo lyù. Tình nhaân laïi gaëp tình nhaân laø hai con ngöôøi phaøm tuïc chaát chöùa bao nhieâu thaát tình luïc duïc, bao nhieâu taâm sôû voâ minh, gaëp laïi nhau. Tình coù maõnh löïc voâ hình ñöa chuùng sinh vaøo con ñöôøng sa ñoïa. Kinh Laêng Nghieâm, baûn cuûa Leâ Ñình Thaùm, trang 845, daïy roõ:
“A Nan, taát caû theá gian, soáng cheát noái nhau, soáng thuaän theo taäp quaùn, cheát thì ñoåi sang doøng khaùc; khi gaàn meänh chung, chöa heát hôi noùng, thieän aùc moät ñôøi ñoàng thôøi hieän ra; caùi nghòch cuûa cheát, caùi thuaän cuûa soáng, hai taäp khí giao xen laãn nhau.
“Thuaàn laø töôûng thì bay leân, chaéc sinh treân caùc coõi trôøi; neáu trong taâm bay leân, goàm coù phuùc ñöùc trí hueä cuøng vôùi tònh nguyeän thì töï nhieân taâm ñöôïc khai ngoä, thaáy taát caû tònh ñoä thaäp phöông chö Phaät, theo nguyeän maø vaõng sanh.
“Tình ít, töôûng nhieàu caát leân khoâng xa thì laøm phi tieân, ñaïi löïc quæ vöông, phi haønh daï xoa, ñòa haønh la saùt, ñi khaép boán coõi trôøi khoâng bò ngaên ngaïi. Neáu coù nguyeän toát, taâm toát, hoä trì Phaät Phaùp hoaëc hoä trì caám giôùi, theo ngöôøi trì giôùi, hoaëc hoä trì thaàn chuù, hoaëc hoä trì thieàn ñònh, giöõ yeân phaùp nhaãn thì nhöõng haïng ñoù ôû döôùi phaùp toïa Nhö Lai.
“Tình vaø töôûng caân nhau, khoâng bay leân khoâng ñoïa xuoáng thì sinh nôi nhaân gian; töôûng saùng suoát neân thoâng minh, tình u aùm neân ngu ñoän. Tình nhieàu, töôûng ít ñi vaøo caùc loaïi hoaønh sinh, naëng laøm gioáng coù loâng, nheï laøm gioáng coù caùnh.
“Baûy phaàn tình, ba phaàn töôûng, chìm xuoáng döôùi thuûy luaân, sinh nôi meù hoûa luaân chòu khí phaàn cuûa löûa hoàng, thaân laøm ngaï quæ, thöôøng bò ñoát chaùy, vì nöôùc coù theå haïi mình, neân traûi traêm nghìn kieáp khoâng aên khoâng uoáng. Chín phaàn tình, moät phaàn töôûng, xuoáng thaáu qua hoûa luaân, vaø giöõa giao giôùi phong luaân vaø hoûa luaân, nheï thì sinh vaøo höõu giaùn, naëng thì sinh vaøo voâ giaùn hai thöù ñòa nguïc.
“Thuaàn laø tình thì chìm saâu vaøo nguïc A Tyø; neáu trong taâm chìm saâu ñoù, laïi coù huûy baùng ñaïi thöøa, phaù caám giôùi cuûa Phaät, löøa doái noùi phaùp ñeå tham caàu tín thí, laïm nhaän cung kính hoaëc phaïm nguõ nghòch, thaäp troïng thì laïi coøn sinh vaøo ñòa nguïc A Tyø thaäp phöông.”
Khi naøo thaáy ñöôïc söï taùc haïi cuûa chöõ tình, baáy giôø môùi caûm thoâng vôùi taâm söï cuûa Thuùy Kieàu:
“Coøn laøm chi nöõa caùi mình boû ñi.” (3146)
Chuùng ta coøn nhôù vôû tuoàng baùo aân roài seõ baùo thuø ôû luaän tröôùc, loøng cuûa Vöông haønh giaû ñaõ taác rieâng nhö caát gaùnh ñaày ñoå ñi. Chöõ tình, töùc laø nhöõng taâm sôû, laø caùi mình boû ñi sau khi aân ñaõ ñeàn, oaùn ñaõ traû.
Trong khi ngöôøi tu haønh buoâng boû tình töï, ngöôøi ñôøi laøm ngöôïc laïi:
“Laïi nhö nhöõng thoùi ngöôøi ta,
Vôùt höông döôùi ñaát, beû hoa cuoái muøa.” (3154)
Laø ngöôøi ñaõ ñöùng ngoaøi voøng theá tuïc, ñaït trí Baùt Nhaõ, Vöông haønh giaû chôït thaáy mình laâu nay ngu muoäi, oâm aáp chöõ tình, nhaän giaëc laøm con:
“Kheùo thay dôû duoác baøy troø, (3155)
Coøn tình ñaâu nöõa laø thuø ñaáy thoâi!”
Theá neân, ñem yeâu thöông luyeán aùi ñeán vôùi nhau coù khaùc gì haïi nhau:
“Ngöôøi yeâu ta xaáu vôùi ngöôøi,
Yeâu nhau thì laïi baèng möôøi phuï nhau.” (3157)
Sau hai laàn chòu caûnh vuøi daäp trong choán thanh laâu, Thuùy Kieàu quan nieäm chöõ trinh moät caùch khaùc ñôøi:
“Chöõ trinh coøn moät chuùt naøy,
“Chaúng caàm cho vöõng laïi vaày cho tan.” (3162)
Giôùi vaên hoïc phaân vaân vaø luùng tuùng khoâng hieåu Kieàu quan nieäm nhö theá naøo veà chöõ trinh. Theá gian thöôøng tình quan nieäm trinh nöõ laø ngöôøi con gaùi chöa heà neám muøi aùi aân. Laøm sao giaûi thích ñaây?
Vaäy chöõ trinh cuûa Kieàu thuoäc loaïi naøo? Xin thöa, ñoù laø chöõ “trinh” cuûa Ñaïi Phong Phaùp. Chaân Taâm, töø voâ thuûy, haèng trong saùng vaø thanh tònh. Nhaân meâ, chaáp giöõ phaùp traàn, trôû thaønh nhieåm oâ. Nay, ngöôøi Phaät töû hoï Vöông nöông nhôø Phaùp Phaät, röûa saïch traàn caáu neân Taâm cuûa Vöông thieàn sö trôû laïi traïng thaùi minh maãn, trinh traéng nguyeân thuûy. Phaùp danh Traïc Tuyeàn cuûa Kieàu laø doøng suoái tinh khieát taåy röûa nhöõng chaáp giöõ baáy laâu. Giôø ñaây, Taâm cuûa Vöông thieàn sö trôû laïi traïng thaùi baûn lai voâ nhaát vaät cuûa thuôû ban ñaàu trinh nguyeân.
Ñeå taùn trôï cho ngöôøi yeâu, Kim Troïng baøy toû quan nieäm veà chöõ trinh theo Ñaïi Phong Phaùp raát côûi môû:
“Xöa nay trong ñaïo ñaøn baø,
“Chöõ trinh kia cuõng coù ba baûy ñöôøng.” (3116)