TIEÁNG LOØNG CUÛA NGUYEÃN DU
LUAÄN 20

TAM HÔÏP NHAÁT NHÖ

Tröôùc khi ñi vaøo luaän naøy, chuùng ta caàn quay trôû laïi luaän Nhaát Nhö Gioáng Moät, Voïng Thaønh Coù Ba. Hoï Vöông cuûa oâng Vieân Ngoaïi ñöôïc Ñaïi Phong Phaùp chieát giaûi thaønh chöõ Taâm trong nhaø Phaät. Nhaân vì meâ, Taâm voïng leân thaáy boùng mình, töø ñoù laïc maát chaân taùnh, bôûi Taâm sinh neân Phaùp sinh. Chaân Taâm ôû traïng thaùi tónh, goïi laø Taâm vaø khi ñoäng, goïi laø YÙ. Hoï Vöông nguyeân thuûy laø Nhaát Nhö nhöng do voïng neân sinh ra ba töôùng, ñöôïc Toá Nhö tieân sinh giao cho nhöõng nhaân vaät sau ñaây trình dieãn:

Vì theá môùi baûo laø Nhaát Nhö Gioáng Moät,Voïng Thaønh Coù Ba. Phaùp coù voâ löôïng töôùng, moät mình Vöông Quan khoâng theå ñaûm ñöông heát neân Toá Nhö phaûi boá trí nhieàu nhaân vaät khaùc nhau ñeå trình baøy nhöõng goùc caïnh ñaëc thuø cuûa Phaùp. Vai troø Phaùp cuûa Vöông Quan laø nhaém vaøo tính chaát ñoàng nhaát theå cuûa vuõ truï, hay noùi khaùc, Taâm, YÙ vaø Phaùp laø cuøng moät theå, do ñoù taùc giaû saép xeáp Kieàu, Vaân vaø Quan coù cuøng huyeát thoáng. Beân caïnh ñoù, chuù nhoû naøy coøn phuï traùch coâng vieäc giaùo huaán, caûi söûa cuûa vai troø Phaùp trong nhaø Phaät. Nay Vöông haønh giaû tu haønh vieân maõn, Taâm, YÙ vaø Phaùp khoâng coøn lyù do gì ñeå hoaït ñoäng rieâng reû nöõa.

TÍNH GIAÙC
Khi meâ, Chaân Nhö hieän thaønh ba töôùng, luùc giaùc ngoä taát taát caû laïi hoaøn nguyeân theå Nhaát Nhö. Vöông Vieân Ngoaïi giôø ñaây laø thieàn sö ñaéc ñaïo neân ba voïng töôùng trôû laïi traïng thaùi nguyeân thuûy. Vöông Quan khoâng theå ñaûm nhaän vai troø taùi hoäi nhaäp cuûa Taâm, YÙ vaø Phaùp, Nguyeãn Du phaûi nhôø ñeán Kim Troïng. Chaøng keùp treû ñeïp taøi hoa hoï Kim cuøng luùc phaûi trình dieãn vai troø Phaùp Baûo, Hö Khoâng Phaùp Giôùi, vaø giôø ñaây seõ ñoàng dieãn maøn Tam Hôïp Nhaát Nhö. Chuùng ta ñaõ bieát Kieàu ñöôïc ni sö Giaùc Duyeân cöùu soáng:
“Giaùc Duyeân nghe noùi möøng loøng, (2695)
Laân la tìm thuù beân soâng Tieàn Ñöôøng.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Thueâ naêm ngö phuû hai ngöôøi,
Ñoùng thuyeàn chöïc beán keát chaøi giaêng soâng. (2700)
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Kieàu töø gieo xuoáng gioøng ngaân,
Nöôùc xuoâi boãng thaáy troâi daàn taän nôi.
Ngö oâng keùo löôùi vôùt ngöôøi, (2705)
Ngaãm lôøi Tam Hôïp, roõ möôøi chaúng ngoa.
Treân mui, löôùt thöôùt aùo laø,
Tuy daàm hôi nöôùc chöa loøa boùng göông.
Giaùc Duyeân nhaän thaät maët naøng,
Naøng coøn thieâm thieáp giaác vaøng chöa phai.” (2710)
Giaùc Duyeân toå chöùc cuoäc cöùu vôùt Kieàu troâng thaät laø göôïng eùp vaø giaû taïo. Chæ vôùi hai ngöôøi ngö phuû keát chaøi giaêng soâng Tieàn Ñöôøng, moät con soâng roäng coù soùng lôùn noåi tieáng, ñeå chôø cöùu Thuùy Kieàu, xem ra khoâng xaùc thöïc. Tuy bieát vaäy nhöng Toá Nhö ñaønh chòu vì chæ coù caùch ñoù môùi ñöa ñöôïc YÙ Thuùy Kieàu meâ muoäi nhaäp vaøo bieån giaùc “Giaùc Duyeân”, sau möôøi laêm naêm thieàn ñònh cuûa haønh giaû hoïVöông.
Tính giaùc thöôøng haèng trong Taâm. Ñaëc tính naøy theå hieän roõ raøng trong vai troø cuûa Ñaïm Tieân. Neáu so vôùi caùc nhaân vaät khaùc trong Ñoaïn Tröôøng Taân Thanh, Ñaïm Tieân chæ laø moät hoàn ma boùng queá. Söï linh hieån cuûa naøng ca kyõ yeåu meänh laø hoaït duïng cuûa tính giaùc haèng chieáu soi trong Chaân Taâm. Khai töû Ñaïm Tieân nhöng laïi ñeå cho naøng xuaát hieän trong moäng cuûa ThuùyKieàu vôùi nhöõng tieân tri raát ñuùng. Neáu ñeå Ñaïm Tieân soáng nhôõn nhô cho moïi ngöôøi coù theå tieáp xuùc ñöôïc chaúng hoùa ra laø tính giaùc laø vaät coù theå bò thaáy hay sao? Tính giaùc haèng chieáu nhöng khoâng theå töï thaáy mình, theá neân Toá Nhö môùi ñaët ñeå hoàn ma boùng queá Ñaïm Tieân chæ ñöôïc hieän veà trong moäng cuøng Thuùy Kieàu vôùi nhöõng lôøi chæ daãn chính xaùc:
“Mô maøng phaùch queá hoàn mai,
Ñaïm Tieân thoaét ñaõ thaáy ngöôøi ñôøi xöa.
Raèng: ‘Toâi ñaõ coù loøng chôø,
Maát coâng möôøi maáy naêm thöøa ôû ñaây. (2714)
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Baùn mình laø hieáu, cöùu ngöôøi laø nhaân.
Moät nieàm vì nöôùc,vì daân,
AÂm coâng caát moät ñoàng caân ñaõ giaø. (2720)
Ñoaïn tröôøng soå ruùt teân ra,
Ñoaïn tröôøng thô phaûi ñoùn maø traû nhau !’”
Ñaïm Tieân than phieàn raèng möôøi maáy naêm chôø ñôïi ôû soâng Tieàn Ñöôøng laø thöøa. Thaät ñuùng nhö vaäy, tính giaùc töï bao giôø cho tôùi bao giôø vaãn thöôøng hieän höõu vaø haèng chieáu dieäu. Ngay trong buoåi du xuaân vaøo tieát Thanh Minh, Kieàu ñaõ ngoä tính giaùc Ñaïm Tieân nhöng khoâng nhaän ra maø chæ nhìn thaáy moät naám moà voâ chuû, roài laïi buoâng troâi yù nieäm theo nhöõng vaàn thô lai laùng boài hoài. Voâ minh sinh voïng töôûng, voïng thaáy coù khoå neân caàu phaùp tu hoïc. Möôøi laêm naêm trôøi truaân chuyeân khoå sôû ñeå ñaït ñöôïc caùi mình ñaõ coù töï bao ñôøi. Vieân minh chaâu laâu nay vaãn naèm ngay nôi buùi toùc, coù maát maùt ñi ñaâu maø phaûi ñi tìm. Quaû thaät, ngoân ngöõ khoâng dieãn taû ñöôïc choã vi dieäu cuûa Nguyeãn Du!
Con ngöôøi chæ hoøa nhaäp vôùi töï theå khi coâng phu thieàn ñònh chín muøi vaø roát raùo ôû caû hai laõnh vöïc, lyù trí vaø tình caûm:
“Baùn mình laø hieáu, cöùu ngöôøi laø nhaân,
Moät nieàm vì nöôùc vì daân.” (2718)
Hai caâu treân roõ raøng laø moâ taû YÙ Thuùy Kieàu ñaõ ñaït trí vieân giaùc vaø taâm töø bi qua haønh ñoäng baùn mình vaø cöùu ngöôøi. Hai chöõ baùn mình coù nghóa laø buoâng boû yù nieäm chaáp thaân qua ba haønh ñoäng cuûa Thuùy Kieàu:

Döùt khoaùt vôùi söï raøng buoäc vaøo thaân laø haønh ñoäng cuûa lyù trí. Hai chöõ “cöùu ngöôøi” thöôøng ñöôïc giôùi vaên hoïc hieåu laø vieäc Kieàu gieát Töø Haûi laø ñeå cöùu muoân vaïn sinh linh. Vaân Haïc coi ñaây laø moät caùch giaûi thích göôïng eùp. Vôùi Ñaïi Phong Phaùp, cöùu ngöôøi laø söï giaûi thoaùt Taâm khoûi söï raøng buoäc vaøo yù thöùc chaáp ngaõ qua caùi cheát cuûa Töø Haûi; vì khi ngaõ dieät, voâ löôïng yù cuûa haønh giaû seõ hoaøn toaøn ñöôïc giaûi phoùng. Voâ löôïng yù chính laø voâ löôïng chuùng sanh. Xem kinh Phaùp Hoa, quaùn xeùt saâu xa phaåm “Hieän Baûo Thaùp”, seõ ngoä raèng khi ñaït ñaïo giaûi thoaùt, voâ löôïng yù cuûa mình trôû thaønh voâ löôïng Hoùa Thaân Phaät. Khi coøn trong voøng voâ minh, voâ löôïng yù laïi laø voâ löôïng chuùng sanh. Tam Hôïp ñaïo coâ noùi maäp môø veà söï saùng suoát cuûa Kieàu trong haønh ñoäng dieät ngaõ:
“Haïi moät ngöôøi, cöùu muoân ngöôøi, (2685)
Bieát ñieàu khinh troïng, bieát lôøi phaûi chaêng.”
Suoát thôøi gian muôøi laêm naêm tröôøng laän ñaän, Kieàu chöa heà aùm haïi ai, tröø haønh ñoäng aân ñeàn oaùn traû ñeå dieãn maøn kòch taác rieâng nhö caát gaùnh ñaày ñoå ñi. Hôn nöõa, trong vieäc baùo thuø, Kieàu ñaõ cho leänh gieát nhieàu ngöôøi chöù khoâng phaûi chæ haïi moät ngöôøi nhö ñaïo coâ noùi. Ngoaøi ra, neáu coù gieát ngöôøi, haønh ñoäng gieát ñoù naøo coù muïc ñích ñeå cöùu ai ñaâu maø ñaïo coâ baûo laø cöùu muoân ngöôøi. Giôùi vaên hoïc keát luaän raèng Kieàu haïi Töø Haûi ñeå cöùu muoân vaïn sinh maïng trong cuoäc chieán chinh. Thaät laø göôïng gaïo, vì Kieàu ñaâu coù chuû taâm gieát haïi Töø Haûi. Do ñoù, vôùi Ñaïi Phong Phaùp, trong haønh ñoäng dieät boû yù thöùc chaáp ngaõ Töø Haûi, YÙ Thuùy Kieàu ñaõ giaûi phoùng voâ löôïng voïng töôûng voâ minh laâu nay ñaõ noâ leä cho nhöõng sôû chaáp trong Taâm. Chæ caàn dieät ngaõ maø voâ löôïng chuùng sanh trôû thaønh voâ löôïng Hoùa Thaân Phaät, ñoù laø vieäc laøm saùng suoát cuûa moät ngöôøi bieát ñieàu khinh troïng, bieát lôøi phaûi chaêng. Ñeå cuûng coá thaâm yù treân, taùc giaû nhaán maïnh theâm ôû caùc chöõ “vì nöôùc, vì daân.” Vieäc nöôùc laø vieäc cuûa lyù trí vaø vieäc daân laø haønh ñoäng cuûa tình ngöôøi. Bi, Trí vieân maõn, giaûi thoaùt laø ñieàu taát nhieân, neân:
“Ñoaïn tröôøng soå ruùt teân ra,
Ñoaïn tröôøng thô phaûi ñoùn maø traû nhau!” (2722)
Ngöôøi ñaõ giaùc ngoä, maëc söùc ung dung töï taïi hoäi nhaäp vôùi vuõ truï voâ bieân:
“Naøng coøn ngô ngaån xieát bao, (2725)
‘Traïc Tuyeàn!’ nghe tieáng goïi vaøo beân tai.
Giaät mình, thoaét tænh giaác mai,
Baâng khuaâng naøo ñaõ bieát ai maø nhìn?
Trong thuyeàn naøo thaáy Ñaïm Tieân,
Beân mình chæ thaáy Giaùc Duyeân ngoài keà. (2730)
Thaáy nhau möøng rôõ traêm beà,
Doïn thuyeàn môùi röôùc naøng veà thaûo lö.
Moät nhaø chung chaï sôùm tröa,
Gioù traêng maùt maët, muoái döa chay loøng.
Boán beà baùt ngaùt meânh moâng, (2735)
Trieàu daâng hoâm sôùm, maây loàng tröôùc sau.”
Hai chöõ Traïc Tuyeàn ñaõ ñöôïc giaûi thích ôû luaän tröôùc laø duøng nöôùc suoái ñeå röûa, giôø ñaây Traïc Tuyeàn ñöôïc nhaéc laïi laø coù yù noùi taâm nhô baån ñaõ ñöôïc taåy saïch, nhaäp vaøo bieån“Giaùc Duyeân”. Haønh giaû hoï Vöông, cuõng laø thieàn sö Nguyeãn Du khaùm phaù ra mình chính laø vuõ truï voâ bieân. Ñaïm Tieân vaø Giaùc Duyeân khoâng phaûi laø hai nhaân vaät khaùc nhau, vì vöøa môùi thaáy naøng trong moäng nhöng khi tænh giaác thì:
“Trong thuyeàn naøo thaáy Ñaïm Tieân,
Beân mình chæ thaáy Giaùc Duyeân ngoài keà.” (2730)
Taùc giaû saép xeáp Kieàu moät nhaø chung chaï vôùi Giaùc Duyeân coù nghóa laø Taâm cuûa haønh giaû khi toaøn giaùc thì maëc tình maø:
“Boán beà baùt ngaùt meânh moâng,
Trieàu daâng hoâm sôùm, maây loàng tröôùc sau.” (2736)
Hai caâu treân cuøng moät yù vôùi caâu “ñeâm qua saân tröôùc moät caønh mai” cuûa thieàn sö Maõn Giaùc. Tính giaùc laø moät caùi gì khoâng theå caûm nhaän baèng giaùc quan vaø ñöùng ngoaøi caùi bieát cuûa tri thöùc suy luaän; chæ theå nhaäp vaøo noù. Khi trôû veà traïng thaùi Nhaát Nhö, vaïn phaùp seõ luoân hieån hieän vôùi thöïc töôùng cuûa noù. Goïi laø Nhaát Nhö khi Taâm, YÙ vaø Phaùp khoâng coøn laø ñoái töôïng cuûa nhau nöõa. Taâm cuõng laø Phaùp vaø Phaùp chính laø Taâm. YÙ chaúng qua chæ laø töôùng ñoäng duïng cuûa Taâm. Theá coù nghóa laø Taâm, YÙ vaø Phaùp hoøa nhaäp vaøo nhau. Khi ñoù caùi thaáy, nghe, hay, bieát cuûa haønh giaû khoâng coøn sai chaïy vaøo ñaâu:
“Giaùc Duyeân töø tieát giaõ naøng,
Ñeo baàu quaåy traùp roäng ñöôøng vaân du. (2650)
Gaëp baø Tam Hôïp ñaïo coâ,
Thong dong hoûi heát nhoû to söï naøng:
‘Ngöôøi sao hieáu nghóa ñuû ñöôøng,
Kieáp sao chòu nhöõng ñoaïn tröôøng theá thoâi!’
Sö raèng: ‘Phuùc hoïa ñaïo trôøi, (2655)
Coäi nguoàn cuõng ôû loøng ngöôøi maø ra.
Coù trôøi maø cuõng taïi ta,
Tu laø coãi phuùc, tình laø giaây oan.
Thuùy Kieàu saéc saûo khoân ngoan,
Voâ duyeân laø phaän hoàng nhan ñaõ ñaønh! (2660)
Laïi mang laáy moät chöõ tình,
Khö khö mình buoäc laáy mình vaøo trong.
Vaäy neân nhöõng choán thong dong,
ÔÛû khoâng yeân oån, ngoài khoâng vöõng vaøng.
Ma ñöa loái. quyû ñöa ñöôøng, (2665)
Laïi tìm nhöõng choán ñoaïn tröôøng maø ñi.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Oan kia theo maõi vôùi tình,
Moät mình mình bieát, moät mình mình hay.’” (2674)
Caùi teân Tam Hôïp cuûa vò ñaïo coâ, theo vaên töï, mang yù nghóa cuûa ba thöù hôïp laïi. Keá nöõa, ñaïo coâ coù khaû naêng cuûa moät vò tieân tri. Hai chöõ ñaïo coâ khieán Tam Hôïp mang hình daùng cuûa moät ngöôøi tu tieân hôn laø moät ni sö trong ñaïo Phaät, nhöng laïi chæ daïy toaøn laø giaùo lyù cuûa nhaø Phaät: “ coäi nguoàn cuõng ôû loøng ngöôøi maø ra,” töùc laø moïi söï töï nôi Taâm chuùng sinh. Ñöùc Phaät thöôøng daïy raèng, Taâm sinh neân phaùp sinh hay noùi caùch khaùc, Taâm sinh vaïn phaùp nhö ñaát sinh muoân loaøi. Nieát baøn taïi Taâm, ñòa nguïc cuõng chính töï Taâm.

Môøi xem luaän TAM HÔÏP NHAÁT NHÖ (tieáp theo)

* * *

TIEÁNG LOØNG CUÛA NGUYEÃN DU
Saùch daøy 300 trang, giaù baùn: $16US
Lieân laïc veà:
* Email: nhonminh@hotmail.com
* hoaëc thö veà: Mrs. Mai Danh
148 Blackfoot Trail
Mississauga, ON. L5R 2G6, CANADA
Coù giaù ñaëc bieät cho caùc ñaïi lyù hoaëc caùc nhaø saùch.

* * *
Xin vui loøng Sign My Guestbook
ñeå kyû nieäm moät laàn gheù thaêm. Caùm ôn.

Go back to Home Page
This page is hosted by Geocities